საერთო სასამართლოებში ვიზიტორებისთვის ინფორმაციის მიწოდებაზე პასუხისმგებელი პირი არ არსებობს

დღეის მდგომარეობით, საერთო სასამართლოების ყველა მაგისტრატ, რაიონულ, საქალაქო თუ სააპელაციო სასამართლოს შორის, რუსთავის საქალაქო სასამართლო ერთადერთია, რომელსაც ჰყავს სასამართლოს ვიზიტორებისთვის ინფორმაციის მიწოდებაზე პასუხისმგებელი თანამშრომელი. ყველა დანარჩენ შემთხვევაში ამ როლს მანდატური ან კანცელარიის თანამშრომელი ითავსებს.

პრობლემურია სასამართლოსთან დაკავშირებული ინფორმაციის მოძიება სასამართლოს ვებგვერდების მეშვეობით, მათზე განთავსებული მოძველებული ინფორმაციის, ტექნიკური გაუმართაობისა და სხვა ხარვეზების გამო, რომლებიც „სასამართლოს გუშაგმა“ სასამართლოს ეფექტიანობის ინდექსის შედგენისას გამოავლინა. თუმცა, ამ მხრივ პრობლემებს, სამწუხაროდ, უშუალოდ სასამართლოს შენობაშიც ვაწყდებით. მოქალაქისთვის, რომელსაც პირველად ან იშვიათად უწევს სასამართლოს შენობასთან შეხება, ძალიან რთულია იმის გამორკვევაც კი, თუ სად არის კონკრეტული დარბაზი, გადაიდო თუ არა სხდომა, აგრეთვე, როგორ მოიძიოს მისთვის საჭირო ინფორმაცია და სხვა. სასამართლოში ვიზიტორებისთვის ინფორმაციის მიწოდებაზე პასუხისმგებელი თანამშრომლის არსებობა ვიზიტორისთვის არის საშუალება, უშუალოდ სასამართლოს შენობაში მიიღოს პასუხი მაგალითად, ზემოთ დასახელებულ საჯარო ინფორმაციებზე.

იმისათვის, რომ ადამიანმა საკუთარი უფლებების რეალიზება შეძლოს, საჯარო დაწესებულებებში არსებული ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასთან ერთად, ასევე აუცილებელია, ეს ინფორმაცია მიეწოდოს მისთვის გასაგებ ენაზე, უშუალო კომუნიკაციის გზით. სასამართლოში მისული პირისთვის ინფორმაციის მიწოდება და მის კითხვებზე გასაგები ენით პასუხის გაცემა რომ პრობლემას წარმოადგენს კიდევ უფრო თვალსაჩინო ხდება იქ, სადაც ენობრივი ბარიერი არსებობს. 

სასამართლოს შენობაში მისული ადამიანი ინფორმაციის გარეშე და კიდევ უფრო გაურკვევლობაში რომ ტოვებს სასამართლოს, ამის ნათელი მაგალითი გარდაბნის მაგისტრატ სასამართლოში ვიზიტის დროს ვიხილეთ. სასამართლოს შენობაში შემოვიდა ქალი, ხელში რამდენიმე ფურცლით და შეკითხვებით, მისი კი არც მანდატურს ესმოდა და არც კანცელარიის თანამშრომელს, რადგან ქალბატონს ქართულად საუბარი არ შეეძლო. თავის მხრივ, ვერც მანდატურმა გააგებინა ვიზიტორს, თუ რა უნდა გაეკეთებინა. რამდენიმეწუთიანი უშედეგო მცდელობის შემდეგ დოკუმენტებით მოსულმა ვიზიტორმა სასამართლოს შენობა, უბრალოდ დატოვა, ისე, რომ კითხვაზე პასუხი ვერ მიიღო – როგორც ენობრივი ბარიერის, ასევე ვიზიტორებისთვის ინფორმაციის მიწოდებაზე პასუხისმგებელი პირის არარსებობის გამო.

იმის გასარკვევად, არის თუ არა სასამართლოს შენობაში ვიზიტორებისთვის ინფორმაციის მიმწოდებელი პირის თანამდებობა განსაზღვრული, სასამართლოებში ვიზიტების გარდა, „საქართველოს სასამართლოს გუშაგმა“ საერთო სასამართლოებს მიმართა შემდეგი კითხვებით:

1. არის თუ არა სასამართლოში განწესებული სასამართლოს ვიზიტორებისთვის ინფორმაციის მიწოდებაზე პასუხისმგებელი თანამშრომელი/თანამშრომლები? დადებითი პასუხის შემთხვევაში გთხოვთ, მოგვაწოდოთ შესაბამის განწესებულ პირთა რაოდენობა.
2. უარყოფითი პასუხის შემთხვევაში გთხოვთ, მოგვაწოდოთ ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რომელ პოზიციაზე დასაქმებული სასამართლოს მოხელე ითავსებს აღნიშნულ მოვალეობას. ასევე, მოგვაწოდეთ აღნიშნული მოხელის სამუშაოს აღწერილობა.
3. ასევე, ვიზიტორთა მიღებაზე პასუხისმგებელი პირები გადიან თუ არა გადამზადებას? დადებითი პასუხის შემთხვევაში, მოგვაწოდეთ ინფორმაცია, თუ რას მოიცავს გადამზადება.
4. ვიზიტორთან ურთიერთობაზე პასუხისმგებელი თანამშრომლები არიან თუ არა გადამზადებულები სასამართლოს ვიზიტორებისათვის სასამართლოს საქმიანობის წესის და სხვა პრაქტიკული ინფორმაციის შესახებ ახსნა-განმარტებების მიცემისა და სასამართლოში გამოძახებული პირის სტრესული მდგომარეობის გათვალისწინების უნარებზე.
5. შემუშავებული აქვს თუ არა სასამართლოს სტრატეგიის დოკუმენტი ვიზიტორთა მიღების გაუმჯობესების მიზნით?
   სტატიაში წარმოდგენილი იქნებოდა დასმულ კითხვებზე საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების პასუხები , ვინაიდან ისინი უფრო დიდი რაოდენობით საქმეებს განიხილავენ, შესაბამისად, ამ სასამართლოებში ვიზიტორთა რაოდენობაც მეტია.

დასმულ შეკითხვებს, რუსთავის საქალაქო სასამართლოს გარდა, არცერთმა სასამართლომ არ უპასუხა. 

• თბილისის საქალაქო სასამართლომ არ მოგვაწოდა საჯარო ინფორმაცია მითითებულ კითხვებთან დაკავშირებით. მხოლოდ ზოგადი სახის წერილით გვიპასუხა, რომელიც არანაირ ინფორმაციას არ შეიცავდა. აღნიშნულ წერილს ქვემოთ უფრო ვრცლად განვიხილავთ.
• ქუთაისის საქალაქო სასამართლომ არ მოგვაწოდა საჯარო ინფორმაცია მითითებულ კითხვებთან დაკავშირებით. 
• ბათუმის საქალაქო სასამართლომ არ მოგვაწოდა საჯარო ინფორმაცია მითითებულ კითხვებთან დაკავშირებით.
• რუსთავის საქალაქო სასამართლოს პასუხი:
  სასამართლოს ხელმისაწვდომობისა და სერვისების გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად, რუსთავის საქალაქო სასამართლოში, სახელშეკრულებო კვოტის ფარგლებში, მიიღეს დამხმარე მოსამსახურე, რომლის ვალდებულებაა, სასამართლოში მისულ მოქალაქეს დაეხმაროს სასამართლოს სივრცეში გარკვევასა და უფლებამოსილ პირებთან დაკავშირებაში. გარდა ამისა, დამხმარე მოსამსახურე, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, მოქალაქეს აწვდის მისთვის საჭირო, საქმესთან დაკავშირებულ, სასამართლოში არსებულ სრულ ინფორმაციას.
  ჩვენს მესამე და მეოთხე კითხვებზე რუსთავის საქალაქო სასამართლოს პასუხის თანახმად, კანონის უზენაესობის მხარდაჭერის პროექტის ფარგლებში, რუსთავის საქალაქო და გარდაბნის მაგისტრატი სასამართლოების კანცელარიის თანამშრომლები 2021 წელს გადამზადდნენ და გაიარეს სწავლება შემდეგ თემაზე - „ეფექტური კომუნიკაციის სტანდარტები სასამართლოს მოხელეებისთვის“.
  მათივე თქმით, მოქალაქეებთან კომუნიკაციის სტანდარტები კი დარეგულირებულია იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს 2009 წლის 9 ოქტომბრის N1/110 გადაწყვეტილებით დამტკიცებული „იუსტიციის უმაღლეს საბჭოსა და საერთო სასამართლოებში მოქალაქესთან კომუნიკაციის სტანდარტებით“. 

სასამართლოს სტრატეგიის ნაწილში შემუშავებული აქვს, აგრეთვე, სხვა სტანდარტებიც (იხ. ვრცლად )

• ფოთის საქალაქო სასამართლომ არ მოგვაწოდა საჯარო ინფორმაცია მითითებულ კითხვებთან დაკავშირებით.
• თბილისის სააპელაციო სასამართლომ არ მოგვაწოდა საჯარო ინფორმაცია მითითებულ კითხვებთან დაკავშირებით.
• ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ არ მოგვაწოდა საჯარო ინფორმაცია მითითებულ კითხვებთან დაკავშირებით.
  
  

საქალაქო სასამართლოებისგან გამოვითხოვეთ ასევე ინფორმაცია სასამართლოს მანდატურის, კანცელარიის თანამშრომლის, მოქალაქეთა მიმღები განყოფილების სპეციალისტის სამუშაო აღწერილობის შესახებ. იმის გათვალისწინებით, რომ სასამართლოს შენობაში მისულ ვიზიტორს, როგორც სასამართლოში განხორციელებული ვიზიტებიდან ირკვევა, ინფორმაციას სწორედ მანდატური ან კანცელარიის თანამშრომელი აწვდის, საინტერესოა, რამდენად მოიაზრება ეს მათ უფლება-მოვალეობებში? თუმცა სასამართლოებმა არც ამ კითხვაზე გვიპასუხეს. ნიმუშის სახით წარმოვადგენთ თბილისის პასუხს, რომელიც, თავის მხრივ, არანაირ ინფორმაციას არ გვაწვდის.

სასამართლოს მანდატურის უფლება-მოვალეობების საკითხს, საჯარო წყაროებზე დაყრდნობით სტატიაში - "სასამართლოს მანდატური" (ამას დავლინკავ რომ დაიდება) უფრო ვრცლად განვიხილავთ. 

ადამიანზე და ადამიანის უფლებებზე ორიენტირებული მართლმსაჯულება უნდა ზრუნავდეს საზოგადოებისთვის ინფორმაციის მიწოდებაზე, მათი უფლებებისა და დაცვის საშუალებების შესახებ. ადამიანებზე ორიენტირებული მიდგომა ფოკუსირებული უნდა იყოს ისეთი ბარიერების მოხსნაზე, როგორიცაა ენობრივი ბარიერი, ფიზიკური მდებარეობასთან დაკავშირებული ბარიერები და სხვ. ის რომ პრობლემაა სასამართლოში მისულმა ვიზიტორმა გასაგებ ენაზე მიიღოს მისთვის საჭირო ინფორმაცია უარყოფითად აისახება როგორც სასამართლოს იმიჯზე და ეფექტიანობაზე, ასევე საზოგადოების ნდომის ხარისხზე სასამართლოსადმი.

-----

courtwatch.ge-ს მიერ გავრცელებული და ვებგვერდზე გამოქვეყნებული მასალები წარმოადგენს „საქართველოს სასამართლოს გუშაგის“ საკუთრებას, მათი გამოყენებისას უნდა მიეთითოს „საქართველოს სასამართლოს გუშაგი“, როგორც წყარო.